📜 Qasım bəy Zakir – Zakir sözlə silahlandı, qələmilə zülmə meydan oxudu, haqqın səsini xalqın dilində ucaltdı.
Qasım bəy Zakir 1784-cü ildə Şuşa şəhərində dünyaya gəlib. O, tanınmış Cavanşirlər nəslinə mənsub idi – yəni Qarabağ xanlığının hakim ailəsindən idi. Atası Həsənəli bəy, anası isə soy-kökcə el içində hörmətli bir ailədən gəlirdi.Uşaqlıqdan gözəl təhsil alan Zakir, ərəb və fars dillərini mükəmməl öyrəndi, klassik Şərq ədəbiyyatını dərindən mənimsədi. Ancaq onun şair taleyini fərqli edən cəhət – xalqın dərdini danışmaq gücündə olması idi.
✍️Yaradıcılığı
Qasım bəy Zakir Azərbaycan ədəbiyyatında realizm və satiranın öncüllərindən biri sayılır. O, mirzəlik və dövlət qulluqçuluğu da etsə də, xalqın arasında gəzmiş, onların həyatını, dərdini, haqsızlıqları dərindən müşahidə etmişdir. Bu da onun şeirlərinə cəsarət, tənqid və xalq nəfəsi gətirmişdir.
Zakir:
Rüşvəti, zalımı, yalanı kəskin satira ilə tənqid etdi.
Aşıq və xalq ədəbiyyatından bəhrələndi.
Sözünü el dili ilə dedi – sadə, axıcı, aydın.
📚 Əsərləri
✴️ Satirik və ictimai məzmunlu şeirləri:
1. Zalım bəy
2. Molla nədir
3. Rəiyyətin halı
4. Şikayət
5. Ədalətsiz qəzavət
6. Nadan bəylər haqqında
7. İt yiyəsini tanımır
8. Xalqla məmurun halı
9. Rüşvət və zülm
10. Qınama məni (cəmiyyətin dəyişməsinə işarə)
✴️ Lirik və əxlaqi şeirləri:
11. Dost seçmək
12. Sədaqət haqqında
13. Ağıl və nadanlıq
14. Vaxt keçdi, fürsət əldən getdi
15. Qocalıqdan giley
16. Əhli-dil nədir
🚫 Təzyiqlər və Sürgün Həyatı
Zakir yazdığı satirik şeirlərdə dövrünün məmur özbaşınalığını, din adamlarının riyakarlığını, mühakimələrin ədalətsizliyini kəskin tənqid etdiyi üçün tez-tez təzyiqlərə məruz qalırdı. Bu səbəbdən:
Bir neçə dəfə həbs olundu,
Şuşadan sürgün edildi, müxtəlif bölgələrə köçürülməyə məcbur oldu.
Lakin bütün bu çətinliklər onun yaradıcılığını daha da gücləndirdi.
🕯 Vəfatı və İrsi
Qasım bəy Zakir 1857-ci ildə vəfat etdi. Onun dəqiq dəfn yeri bəlli olmasa da, Şuşa və Qarabağ bölgəsi Zakirin adı ilə yaşamağa davam edir.
Zakir özündən sonra: Həm şeir xəzinəsi,
Həm də cəsarətli söz irsi qoydu.
Onun şeirləri xalq arasında əzbər deyilir, aşıqlar tərəfindən oxunur, ədəbiyyat dərsliklərində öyrədilir.
✅ Nəticə
Qasım bəy Zakir – xan nəslindən gəlib, xalqın səsini danışan şair idi. O, sözün iti ucu ilə ədalətsizliyə qarşı çıxır, susanların yerinə danışırdı. Onun poeziyası sadəcə ədəbiyyat yox, həm də bir dövrün güzgüsüdür.