Molla Pənah Vaqif — Sözün və siyasətin ustadı

Molla Pənah Vaqif təxminən 1717-ci ildə Qazaxın Yuxarı Salahlı kəndində anadan olub. Geniş elmli, fars və ərəb dillərini bilən ziyalı idi, Qarabağa köçərək Şuşada yaşayırdı. Orada müəllimlik etmiş, sonra Qarabağ xanı İbrahimxəlil xanın vəziri olmuşdur. Diplomatik fəaliyyəti ilə yanaşı, Azərbaycan poeziyasında realizmin əsasını qoymuşdur. 1797-ci ildə Şuşada baş verən siyasi hadisələr zamanı qətlə yetirilmişdir. Vaqif həm dövlət adamı, həm də realist poeziyanın ustadı kimi tarixdə iz qoyub.

Əsərləri 

1. Yar sevdim

2. Sədaqətlə sevən aşiq

3. Ağla, gözüm, ağla

4. Nə gəlir?

5. Getmə, gəl

6. Gözəlim

7. Sevgilim

8. Səni sevdim

9. Gəldin, keçdin

10. Gecələr

11. Vəfasız yar

12. Ayrılıq

13. Bahar gəldi

14. Məni unutma

15. Əbədi sevda

Əsərlərinin nəşri

Vaqifin sağlığında əsərləri ayrıca kitab şəklində çap olunmamışdı.

1856-cı ildə Tiflis şəhərində ilk dəfə əlyazma toplusu halında toplanmışdır.

1867-ci ildə alman şərqşünası Adolf Berge onun şeirlərini Leipzigdə çap etdirmişdir.

 Dövlət xadimi kimi 

1759‑cu ildə ailəsi ilə birlikdə Qarabağ xanlığına köçdü və Şuşada yerləşdi. Orada məktəb açaraq pedaqoji fəaliyyətlə məşğul oldu.Qarabağ xanı İbrahimxəlil xan Cavanshirin baş vəziri (eshik-aqası, yəni xarici işlər naziri) kimi xidmət etdi və dövlət işində mühüm rol oynadı1795 və 1797‑ci illərdə Şuşanın müdafiəsində fəal iştirak etdi, adı ilə əlaqələndirilən dirəniş təşkil olundu

 Yaradıcılığı A

zərbaycan poeziyasına realizm cərəyanını gətirən şəxs kimi tanınır. Əvvəlki sufizm yönümlü şairlərdən fərqli olaraq, gündəlik həyat, insan duyğuları və adi mövzular onun şeirində yer aldı . Sadə, aydın və bəzən lirik dili ilə xalqın köhnə sözlü ədəbiyyatını zənginləşdirdi; onun qoşmaları ashıqlar arasında məhşurdur.Gözəllik və sevgi poeti kimi tanınır, onun şeirləri xalq musiqisində, nəğmələrdə öz əksini tapmışdır .

 Son illər və xatirəsi

Vaqif 1797‑ci ildə Şuşada siyasi dəyişikliyin nəticəsi olaraq güllələnərək öldürülmüşdür – əfsanəyə görə, uçurumdan atılmışdır.Ölümündən sonra əsərləri ilk dəfə 1856‑cı ildə, sonradan 1867‑ci ildə Leipzigdə Adolf Berge tərəfindən nəşr olunmuşdur

 Memorial abidələri və muzey

1982‑ci ildə Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Şuşada Vaqif türbəsi tikilmişdir; memarlar A. Mustafayev, A.V. Salamzade, E.I. Kanukov tərəfindən layihələndirilmişdir. Hündürlüyü təxminən 18 metrdir.

1992-ci ildə işğal nəticəsində bu türbə və büst ciddi ziyan görmüşdür. Şuşanın 2020-ci ildə azad edilməsindən sonra abidə 2021‑ci ildə bərpa olunmuş və Bakı “Vaqif Poeziya Günləri” ilə birlikdə yenidən açılmışdır.

 Nəticə

Molla Pənah Vaqif Azərbaycan klassik ədəbiyyatında Səfəvilər dönəmi sonrası yeni dövrün ilk realizm şairi kimi dərin iz buraxıb. Onun dövlətçilik fəaliyyəti və şeirləri xalqın duyğularını ifadə edən poetik dilin formalaşmasına əvəzsiz töhfə vermişdir. Əsərləri bu gün də Azərbaycan mədəniyyətində yaşayır və geniş istifadə olunur.