İlyas Əfəndiyev – kimdir? Həyatı, yaradıcılığı, əsərləri 

 Həyatı

İlyas Məhəmməd oğlu Əfəndiyev 1914-cü il mayın 26-da Qaryagin (indiki Füzuli rayonu), Saracıq kəndində anadan olmuşdur. O, qədimdən elmə və ticarətə bağlı bir nəsildən gəlirdi. Atası Məhəmməd Əfəndiyev savadlı, rus dilini mükəmməl bilən bir şəxs idi və ailənin ticarətlə məşğul olan qoluna mənsub idi. İlyasın uşaqlıq illəri ailə ənənələrinə, zəhmətə və elmə bağlılıqla keçmişdir.


 Təhsili

İlyas Əfəndiyev orta məktəbdə oxuyarkən yalnız dərslərlə kifayətlənməyib, müstəqil mütaliəyə geniş yer ayırmışdır. A. Puşkin, M. Lermontov, A. Çexov, İ. Turgenev və Maksim Qorki kimi yazıçıların əsərlərini oxumuş, eyni zamanda coğrafiya, riyaziyyat və fizika elmlərinə maraq göstərmişdir. Ədəbiyyatşünaslıq və bədii ədəbiyyat onun əsas maraq dairəsi olmuşdur.

 Yaradıcılığı

İlyas Əfəndiyev ədəbiyyata 1930-cu illərin sonlarından etibarən gəlmişdir. İlk yazı təcrübəsi bir məktubdan hekayəyə çevrilmiş və bu, onun bədii yaradıcılığının əsasını qoymuşdur. Hekayə, povest və dram janrlarında məhsuldar yaradıcılığı ilə tanınmışdır. O, həmçinin uzun müddət dövri mətbuatda jurnalist kimi fəaliyyət göstərmişdir.


 Mükafatları və Fəxri Adları

"Şərəf nişanı" ordeni (1949)

“Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi” (1960)

"Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (1971)

Azərbaycan SSR Dövlət Mükafatı – “Mahnı dağlarda qaldı” tamaşasına görə (1972)

"Oktyabr inqilabı" ordeni (1974)

“Azərbaycan SSR xalq yazıçısı” fəxri adı (1979)

"Lenin" ordeni (1984)

"Şöhrət" ordeni (1994)

 Əsərləri

Pyeslər

İntizar (Mehdi Hüseynlə birgə)

İşıqlı yollar

Bahar suları

Atayevlər ailəsi

Mənim günahım

Sən həmişə mənimləsən (Boy çiçəyi)

Qəribə oğlan

Unuda bilmirəm

Mahnı dağlarda qaldı

Xurşidbanu Natəvan

Şeyx Xiyabani

Bizim qəribə taleyimiz

Ağıllılar və dəlilər

Hökmdar və qızı və s.


Uşaq hekayələri

Ceyran ovu

Maraqlı hadisə

Qoruqlarda

Yasəmən ağacı

İz ilə

Ovçunun nağılı

Zəmidə bir turac səslənirdi

Hekayələr

Qızbəs xala

Qarımış oğlan

Mirzə İman

Xəncər hekayəsi

(Kənddən məktublar kitabından)

 Nəticə

İlyas Əfəndiyev Azərbaycan ədəbiyyatının klassik simalarından biri, dramaturgiya sahəsində silinməz iz qoymuş yazıçı olmuşdur. O, həm bədii yaradıcılığı, həm də milli dəyərlərə sədaqəti ilə tanınmış, müasirləri və gələcək nəsillər üçün dəyərli ədəbi irs qoyub getmişdir. Onun əsərlərində insan psixologiyası, ailə münasibətləri, milli kimlik və cəmiyyətin sosial problemləri dərin şəkildə əks olunmuşdur.