Xalq yazıçısı İsmayıl Şıxlı haqqında 10 heyrətamiz fakt:


Azərbaycan ədəbiyyatının nəhəng simalarından biri olan İsmayıl Şıxlı təkcə roman yazmadı – o, özü roman kimi bir həyat yaşadı. Bəzən səngərlərdə, bəzən redaktor otağında, bəzən də ailə dramlarının sükutunda. Onun həyatından bəhs edən bu 10 fakt, həm ədəbiyyatsevərləri, həm də tarixə marağı olanları düşündürəcək.

---

1. Zadəgan nəslindən gələn, təqiblərlə böyüyən yazıçı


1919-cu il martın 22-də Qazaxın İkinci Şıxlı kəndində müəllim və zadəgan ailəsində anadan olan İsmayıl Şıxlı, mənsub olduğu ailəyə görə ömrü boyu təqiblərlə üzləşdi. Lakin bu təzyiqlər onun qələmini sındıra bilmədi.



---


2. Müharibənin sükutu və qələbənin səsi


İkinci Dünya müharibəsi illərində sovet ordusunun tərkibində sıravi əsgər kimi Şimali Qafqazdan tutmuş Şərqi Prussiyayadək döyüş meydanlarında olmuşdu. Müharibənin ona təsirini belə xatırlayırdı:

“Qaçıb yoldaşlarıma dedim, inanmadılar. Dan yeri qızarırdı. Ətrafa sükut çökmüşdü...”



---


3. Sevgiyə 7 illik səbr


1937-ci ildə qohumu Ümidə xanımla nişanlandı, lakin ailə həyatı yalnız 7 il sonra mümkün oldu. Aralarında illər öncədən qalan qan davası vardı. Lakin bu düşmənçilik sevginin qarşısında tab gətirə bilmədi. Bu izdivacdan Elçin və Fərrux adlı iki oğlu dünyaya gəldi.



---


4. “Bir daha şeir yazmayacam” deyən şair


1938-ci ildə “Ədəbiyyat” qəzetində ilk şeiri “Quşlar” dərc olunan gənc şair həm sevinmiş, həm də qəribə bir qəm yaşamışdı:

“Sevinirəm ki, şeirim çıxıb. Kədərlənirəm ki, bir daha şeir yazmayacam.”



---


5. “Dəli Kür” – 9 illik fədakarlığın bəhrəsi


Ən məşhur əsəri olan “Dəli Kür” romanını tam 9 ilə yazdı. 1969-cu ildə film versiyası çəkilsə də, sovet senzurası bəzi səhnələri çıxardı. Yalnız müstəqillik illərində təsadüfən tapılan və yandırılmayan final səhnəsi bərpa edildi. Tarixə qayıdış belə olurmuş.



---


6. Vəzifədən çox vicdanı üstün tutan adam


“Azərbaycan” jurnalının baş redaktoru, Yazıçılar İttifaqının katibi və daha sonra sədri olsa da, İsmayıl Şıxlı vəzifəyə deyil, ədalətə bağlı idi. İttifaqdan getməsini istəyənlərə cavabını sakitcə verdi:

“Ərizəmi evdən yazdım, bir də geri dönmədim. Vəzifəyə görə yaxın adamlarımın əcaib sifətə düşməsini istəmirəm.”



---


7. Hüseyn Arif lətifələrinin ədəbiyyat keşikçisi


Şair Hüseyn Arifin ən maraqlı lətifələrini toplayan da o idi. Amma bir şərtlə — yalnız şairin icazəsi ilə. Arifin tirajlanmasını istəmədiyi hekayələri nə yazdı, nə də kiməsə danışdı. Bu da onun dostluğa və etikaya nə qədər sadiq olduğunu göstərir.



---


8. “Ruhani” havasının qəhrəmanı


Zahirən yaraşıqlı idi, daxildən isə zərif və estetik. Toylarda “Ruhani” havası çalınanda səhnə onu gözləyirdi. Rəqsdəki incəliyi, yazısındakı poetikliklə bir idi.



---


9. Oğluna sərt, lakin haqlı bir xəbərdarlıq


Oğlu Elçin yaradıcılıq evində tanış olduğu rus qızla evlənmək istəyirdi. İsmayıl müəllimin cavabı qısa və sərt olmuşdu:

“Həyat sənindi. Amma onunla evlənsən, mən olan evə gəlmə.”

Bu söz fikri dəyişdirməyə bəs etdi.



---


10. Son nəfəs, son söz, son əsər


Şəkər xəstəliyi səbəbilə gözlərini itirəndə “Ölən dünyam” əsərini həyat yoldaşına diktə etdi. Əsəri sona çatdırıb qulaq asdıqdan sonra sakitcə dedi:

“Hə, indi rahat ölə bilərəm.”

Heç bir vəsiyyət etmədi. Amma övladlarına bir cümlə buraxdı:

“Adam olun. Kişi kimi yaşayın!”


İsmayıl Şıxlı ilə bağlı ətraflı məlumat əldə etmək üçün adın üzərinə basaraq keçid edin.