illüstrasiya: R.N. İrukin

Fransalı İllüstrator, karikaturuçu, dramaturq, rəssam, animator, fantastika yazıçısı və ssenaristi. Söhbət Rolan Topordan gedir. Parisdə, 7 yanvar 1938-ci ildə yəhudi ailədə anadan olmuş Toporun atası o hələ 3-4 yaşınaykən həbs olunaraq Pitivyedəki həbs düşərgəsinə göndərilir. Bura göndərilən məhbuslar adətən digər düşərgələrə, ələlxüsus Auşvitzə aparılmaq üçün orda saxlanılırdılar. Pitivyeyə aparılan minlərlə yəhudidən yalnız 159-u sağ qalmışdı. Xoşbəxtlikdən Toporun atası Pitivyedən qaçıb Parisin cənubunda gizlənməyi bacarmışdı.

Atası gizlənən vaxt Toporgillə - Topor və bacısı ilə - qarşılaşan ev sahibəsi onların başını aldadaraq atalarının yerini öyrənməyə çalışsa da istəyinə nail ola bilməmişdi.

Topor ailəsi 1941-ci ildə bir qonşu sayəsində bütün binanın polislər tərəfindən axtarılacağından xəbər tutub Vişi Fransaya* qaçırlar.

Roland Topor orda fransız bir ailəyə, başqa - saxta adla, katolik uşaq şəxsiyyətilə yerləşdirilir.

1946-cı ildə müharibə ilə birlikdə ailənin ağrıları da sona çatır, sağ qalırlar. Və maraqlıdır ki, daha sonra ev sahibələrini köhnə mebellərini qaytarsın deyə məhkəməyə verirlər. Burda əyləncəli olan isə, məhkəməni qazanıb mebellərini geri alandan sonra yenidən müharibə dövründə onları tutdurmağa çalışan sahibənin evində kirayə qalırlar.

Travmatik uşaqlıq keçirən Rolan Topor ilk abzasda qeyd etdiyim kimi geniş yaradıcılıq sahələrində uğurlar əldə etmiş, töhfələr vermişdir. Kiçik yaşlarından məcburən məruz qaldığı belə hadisələr Toporun yaradıcılığında qrotesklik və absurdluq olaraq əks olunmuşdur.

Sənət karyerasına illüstrasiyaları ilə başlayan Topor qəribə, eyni zamanda narahatedici üslubu ilə diqqət çəkmişdir. Yazıçılığa isə ilk dəfə insanın cəmiyyətdəki yerini itirmə qorxusu, eyni zamanda dünyaya yadlaşan insan mövzusunu - qısaca, kafkaesk** tərzdə bir romandır - ələ alan əsəri “Kirayənişin” ilə başlayır. Qeyd edim ki, yaxın zamanda romanın Başla Hərəkatı tərəfindən Azərbaycan oxucularına qazandırılması planlanır. 

1976-cı ildə “Kirayənişin” Roman Polanski tərəfindən ekranlaşdırılır.

Roland Topor 1973-cü ildə çəkilmiş, fantastik, distopik dünyadan bəhs edən “Fantastik Planet”*** adlı animasiya filminə ssenaristlik etmişdir.

Fərqli, qəribə işləri ilə düşündürən, erotizmin sürrealist ustası Topor müasir sənət dünyasında belə öz diqqət çəkiciliyini itirməmişdir.

Toporu beyin qanamasından vəfat etməzdən əvvəlki gecə yuxu tutmamış, o da bunun əvəzinə gecəni Paris kafelərində siqar çəkib şərab içərək keçirmişdir. Topor kafeyə çatanda gördüyü bir kabusdan və onun növbəti əsərinə ilham ola biləcəyindən danışır. 

“Birdən yaxınlaşmaqda olan fəlakət hissi ilə ayıldım. Mələfəni çevirəndə çarpayımda balacaboy, amma kök və yaşıdım olduğunu düşündüyüm bir kişi cəsədi ilə qarşılaşdım. Həmən dəqiqə polisə zəng vurmaq üçün telefona tərəf atılsam da, tərəddüd etdim; çarpayımda çürüyən bu cəsədin varlığı utancverici idi. Məndən cavablaya bilməyəcəyim açıqlamalar tələb olunacaq. Bu iyrənc qətl üçün məndən şüphələnəcəklər.”


*II Dünya Müharibəsi dövründə, Fransanın cənubunda, Almanyanın işğal etmədiyi ərazidə qurulan dövlət. Bu dövlət Almanyaya qarşı çıxmaq əvəzinə onunla iş birliyi etdiyi və nasist rejimi qəbul etdiyi üçün ayaq üstdə qala bilmişdi.

**Kafkaesk Franz Kafka adlı yazıçının əsərlərinin təsiri ilə ədəbiyyata qazandırılmış termindir. Termin insanın məntiqlə uyğunlaşmayan, absurd, qorxulu hadisələrlə qarşılaşmasını və hadisənin onda yaratdığı çaşqınlıq, yadlaşma hisslərini ifadə edir 

***La Planète Sauvage